वैज्ञानिकहरूले पत्तो लगाए पृथ्वीमा रहेका केही आदिम जीवहरूको बाँच्ने रणनीतिहरू

ताप तनावको समयमा वैपबीसी४ टीए प्रणालीको कार्यलाई प्रतिबिम्बित गर्ने प्रस्तावित मोडेल।

नयाँ दिल्ली: आदिम जीवहरूको समूह "आर्किया"को अध्ययनबाट वैज्ञानिकहरूले स-साना जीवाणुहरूको बाँच्ने रणनीतिहरूबारे नयाँ जानकारी प्राप्त गरेका छन्। यी सूक्ष्म जीवहरूले आफ्नो विष-प्रतिविष (टीए) प्रणालीको प्रयोग गरी कठिन परिस्थितिमा आफूलाई सुरक्षित राख्छन्। पृथ्वीको जलवायुमा तीव्र परिवर्तनका कारण समुद्र र सतहको पानीको तापक्रम बढिरहेको छ। यस्तो अवस्थामा, प्रारम्भिक तातो वातावरणका प्रति सहनशील जीवहरूले अत्यधिक तातो परिस्थितिमा बाँच्न कसरी अनुकूलन गरेका थिए भन्ने बुझ्नु महत्वपूर्ण बनेको छ। "आर्किया" ग्रीक भाषामा "प्राचीन वस्तुहरू" भन्ने अर्थमा प्रयोग हुन्छ। यी पृथ्वीमा जीवनका सबैभन्दा पुराना रूपहरूमध्ये एक हुन् र जीवनको तेस्रो डोमेनसम्बन्धी समूहमा पर्दछन्। धेरैजसो आर्किया पृथ्वीका सबैभन्दा कठिन वातावरणमा बस्छन्, जसले गर्दा ती जीवहरूको अध्ययन अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ।

भारतको विज्ञान तथा प्रविधि विभाग अन्तर्गतको बोस इन्स्टिट्युटको जैविक विज्ञान विभागका डा अभ्रज्योति घोष र उनको टोलीले यो पत्ता लगाउन खोजेका छन्, केही आर्किया जीवहरूले टक्सिन-एन्टीटक्सिन (टीए) प्रणालीको प्रयोग गरी उच्च तापक्रमको सामना कसरी गर्छन्। अन्य जटिल जीवहरूको कोष मृत्युप्रक्रियाहरूभन्दा फरक रूपमा, आर्कियाहरू तनावबाट बच्न विभिन्न टीए प्रणालीहरूको प्रयोग गर्छन्।

अमेरिकन सोसाइटी फर माइक्रोबायोलोजीको जर्नल एमबायोमा प्रकाशित एक नयाँ अध्ययनले आर्किया जीवहरूमा टीए प्रणालीको नयाँ कार्य पत्ता लगाएको छ। डा घोष र उनको टोलीले "सल्फोलोबस एसिडोकाल्डेरियस" नामक तातो-अनुकूल आर्कियामा एक विशिष्ट टीए प्रणालीको अध्ययन गरेका छन्। यस अध्ययनले यी जीवहरूलाई तनावसँग सामना गर्न, कठिन परिस्थितिमा बाँच्न र बायोफिल्म बनाउन कसरी सहयोग गर्छ भन्नेबारे जानकारी दिन्छ।

एस एसिडोकाल्डेरियस भारतको अण्डमान र निकोबार टापुमा रहेको बैरन द्वीप र विश्वका अन्य केही ज्वालामुखी क्षेत्रहरूमा ९० डिग्री सेल्सियससम्मको तातो ज्वालामुखीय पोखरीमा बस्छ। यसको अनुसन्धानले यसको विशिष्ट चुनौतीहरू र बाँच्ने रणनीतिहरूलाई उजागर गरेको छ। उच्च तापक्रमयुक्त वातावरणमा बाँच्न सहयोग गर्ने वैपबीसी४ टीए प्रणालीको विस्तृत अध्ययनले यो प्रणालीको महत्वपूर्ण भूमिका देखाएको छ। अध्ययनले वैपबीसी४ प्रोटिनले विष उत्पादन रोक्ने, लचिलो कोष निर्माण गर्न सहयोग गर्ने र बायोफिल्म निर्माणलाई प्रभाव पार्ने जस्ता विभिन्न कार्यहरूको पत्ता लगाएको छ। जब कोषले तातो तनाव सामना गर्छ, एउटा सक्रिय प्रोटिजले (जसलाई अझै आर्कियामा पूर्ण रूपमा पहिचान गरिएको छैन) वैपबी४ प्रोटिनलाई टुक्र्याउँछ। वैपबी४ हटेपछि, वैपसी४ विष सक्रिय हुन्छ र प्रोटिन उत्पादन रोक्छ। प्रोटिन उत्पादनको यो अवरोध बाँच्ने रणनीतिको भाग हो, जसले तनावको समयमा कोषलाई "स्थायी कोष" बनाउँछ। यी स्थायी कोषहरू आरामको अवस्थामा रहन्छन्, ऊर्जा बचत गर्छन् र क्षतिग्रस्त प्रोटिन निर्माण हुनबाट जोगाउँछन्। यो निष्क्रियता उनीहरूलाई वातावरण सुधार नभएसम्म कठोर परिस्थितिमा बाँच्न सहयोग गर्छ। यो अनुसन्धानले चरम वातावरणमा टीए प्रणालीबारे हाम्रो बुझाइलाई नयाँ आयाम दिएको छ र सूक्ष्म जीवहरूले कठिन परिस्थितिमा कसरी अनुकूलन गर्छन् भन्नेबारे महत्त्वपूर्ण जानकारी दिएको छ। -पीआईबी